(Special Report) Nobyembre 23, 2009 nahitabo ang usa sa pinakamaduguon nga insidente sa Pilipinas. Gibanhigan sa kapin gatusan ka mga armado nga lalaki ang convoy ni Vice Mayor Esmael ‘Toto’ Mangudadatu nga mag-file sa iyahang certificate of candidacy. 58 ang patay sa maong pagpamanhig diin 32 niini ang mga tigbalita. Usa sa mi-ula sa iyahang dugo tungod ug alang sa paghatod ug insakto ug patas nga balita mao si anhing Bombo Bartolome ‘Bart’ Maravilla, ang chief of reporter sa Bombo Radyo Koronadal.
Unsay nahitabo?
Gitudlo sa pamilyang Mangudadatu si Andal Ampatuan, Jr. nga nagpaluyo sa krimen. Si Andal Ampatuan Jr. o Datu Unsay ang anak sa kaniadto nga incumbent Maguindanao governor nga si Andal Ampatuan Sr. ug miyembro sa nag-unang Muslim political clan sa Mindanao. Si Ampatuan, Jr. ang gihagit ni Toto Mangudadatu alang sa gubernatorial post sa national election niadtong 2010.
Ang mga namatay ang gilangkuban sa asawa ni Mangudadatu, duha niini ka igsuong babaye, mga jornalista, abogado, aides, lakip na ang mga motorista nga milabay lang sa area ug nahimong saksi sa panghitabo ug nasaypan nga lakip sa convoy.
Ang Committee to Protect Journalists (CPJ) ang mitawag sa Maguindanao massacre isip ‘single deadliest event’ alang sa mga jornalista sa kasaysayan. Sa wala pa nahitabo ang massacre, una nang giisip sa CPJ ang Pilipinas nga ikaduhang nasud diin pinaka-delikado alang sa mga tigbalita, ikaduha sa nasud nga Iraq.
Nobyembre 24, 2009 gideklarar ni Presidente Gloria Macapagal Arroyo sa state of emergency ang Maguindanao, Sultan Kudarat ug Cotabato City.
Nobyembre 26, 2009 misurindir si Ampatuan, Jr. ngadto sa iyahang igsuon nga si ARMM Governor Datu Zaldy Ampatuan ug dayung gipadala sa Manila ug gihuptan sa National Bureau of Investigation (NBI). Gipasakaan kini ug kasong murder, butang nga iyahang gihimakak ug giingong anaa kini sa Kapitolyo sa Shariff Aguak sa dihang nahitabo ang massacre. Gitudlo niini si Ombra Kato sa MILF nga mao ang mastermind, butang nga gihimakak usab sa maong grupo.
Subay sa maong linu-og nga insidente, ubos sa Proclamation No. 1959, gideklarar ni PGMA ang martial law lukop probinsiya sa Maguindanao.
Mikabat sa 188 ang mga akusado kung diin 107 niini ang nagtingkagol sa bilanggoan, 4 ang mitaliwan na, 2 ang nakapyansa, 1 ang nabuhi-an pinaagi sa habeas corpus, 81 ang gipangita pa.
Naglaum ang halos tibuok Pilipinas nga makombikto ang nag-unang akusado mao sila kanhi Mayor Datu Andal “Unsay” Ampatuan Jr ug kanhi ARMM Governor Zaldy Ampatuan nga nabilanggo.
‘Makalangay apan subsob nga dagan sa kaso’
Human sa tulo ka mga administrasyon, pito ka justice secretaries, ug unom ka chief justices, usa lang ang nagpabilin sa tumang kaisog — kini mao si Presiding Judge Jocelyn Solis-Reyes sa Quezon City Regional Trial Court Branch 221.
Gi-atangan sa tibuok kalibutan ang pagkanaug sa desisyon ni Solis-Reyes human sa usa ka dekada nga dagan sa maong kaso.
Bisan pa man nga naputos kini sa pagsaway tungod sa hinay nga dagan sa kaso, kinasingkasing niya kining gihuptan. Kini gumikan kay sa 101 ka mga akusado, 15 niini nagagikan sa powerful nga political clan sa Mindanao. Dili gayud mahulagway kung unsang pressure ang nasinati sa judge gumikan kay gitutukan kini sa tibuok kalibutan.
Miabot na sa 238 volumes ang case records niini diin 165 volumes maoy nagagikan sa trial, 65 records sa stenographic notes. Dili sayon ang paghupot sa mga lig-ong ebidensya ingon man mga saysay gikan sa 357 witnesses.
Subo kaayo palandungon nga nitumaw ang pagpanuhol ug hulga sa kinabuhi ngadto sa mga witnesses, apan gipaningkamotan ni Judge Solis-Reyes nga makuha ang desisyon nga maki-angayon base sa subsob nga pagtuon sa mga records.
Nasayran nga si Quezon City RTC Judge Luisito Cortes ang mohupot unta sa maong kaso apan ni-inhibit kini sa iyang kaugalingon human nakadawat og mga hulga sa kinabuhi.
Sa walay pagpabor-pabor ug adunay igong kaisog, gidawat ni Judge Solis-Reyes ang maong kaso human nare-raffle ang kaso.
Kinsa si Judge Solis Reyes?
Nagkuha sa kursong journalism si Judge Jocelyn Solis-Reyes sa Lyceum of the Philippines sa tinguha nga mahimong usa sa mga bantugang magsisibya. Apan misunod kini sa tambag sa inahan nga mokuha og abugasya. Nakahuman sa kursong law si Solis-Reyes sa University of Santo Tomas ug nakakuha kini og 80.80% nga score sa 1987 bar exams.
Nagsugod ang career niini niadtong 1998 isip public attorney ug nahimo kining public prosecutor pagkalabay sa panahon.
Hangtud nga nahimo kining presiding judge sa Quezon City RTC Branch 221 niadtong 2004.
Nasayran nga naninguha si Solis-Reyes nga makalingkod sa Court of the Appeals niadtong 2013 apan gitambagan kini ni kanhi Chief Justice Maria Lourdes Sereno nga humanon ang kontrobersyal apan makasaysayanon nga kaso.
Ug karon, naghinaut ang kabanay sa mga biktima nga malamdagan ang hunahuna ni Solis-Reyes atol sa promulgasyon.
Hagit sa media industry
Mahulagway gayud nga ang Maguindanao Massacre maoy hinungdan kung nganong delikado alang sa mga tigbalita ang mokuha og balita sa Pilipinas, partikular na sa Mindanao.
Napamatud-an kini sa usa ka report gikan sa media watchdog nga Reporters Without Borders diin nahimong “deadliest country for journalist” ang Pilipinas sa tanang mga kanasuran sa Asya.
Daghang mga kahugpungan sa media, dinhi sa Pilipinas ug sa tibuok kalibutan, ang nagbangutan sa maong panghitabo.
Nanawagan ang National Union of Journalist of the Philippines ug Philippine Center for Investigative Journalism nga makuha ang hustisya nga maki-angayon alang sa mga inosenteng igo lang nga mokuha og balita.
Kahinumduman nga mipadangat ang Bombo Radyo Philippines og kasagmuyo human maamong sa duguon ug linuog nga krimen ang atong igsuon nga si anhing Ernesto “Bombo Bart” Maravilla sa Bombo Radyo Koronadal.
Sa pamahayag nga giluwat kaniadto sa network, kini nagkanayon nga walay luna sa katilingban ang kapintas sa mga tawo.
Hugot nga gibarugan sa sibyaanan nga bisan pa man sa pagbangutan, padayon gihapong mohatud sa mga nag-unang balita nga walay gikahadlukan. Bisan pa man og kinabuhi na ang bugti sa bug-at nga responsibilidad.
Human sa usa ka dekada, gi-atangan na sa katawhang Pilipino ang desisyon sa Maguindanao Massacre case. Hinungdan nga giila kini isip “the trial of the decade.” Usa lang ang gi-ampo sa tanang mga kabanay sa biktima, lakip na ang mga lider sa Pilipinas ug kalibutan, nga mopabor ang libras sa hustiya… dili lang sa 58 ka mga biktima kun dili alang gayud sa tanan. (Suzzette Rafols/Gian Navarro)
